O noso Mouro, aquel vello cabezudo

Foto do ano 1956

Logo de que Robés escollese como centro do cartel das festas patronais deste 2019 ao noso Mouro imos repasar unha serie de datos sobre a súa historia en Vilafranca do Bierzo. Trátase da cabeza dun dos cabezudos máis vellos da vila cuxa existencia entre nosoutros témola bastante ben documentada grazas ás fotografías.

Cartel de Robés 2019

Unha cabeza cargada de historia e funcionalidade

As cuatro parellas dos xigantes de Pamplona representando ás distintas culturas do mundo,
entre elas un rei e unha raíña mouros.

A cabeza do Mouro é unha das máis frecuentes a comezos do século XX acompañando a outras cabezas que son para os vilafranquinos tamén ben coñecidas. Convén saber que un rei Mouro e unha raíña Moura eran unha das parellas habituais dos cortexos de xigantes do Corpus Christi en mui diversos lugares da Península. As celebraciois relixiosas que facilitaron a multiplicación de xigantes e cabezudos por todo o Estado español e, por extensión,  outros países europeos e América latina, permiten adentrarnos na simboloxía e funcionalidade destas figuras grotescas nas nosas festas. Símbolos e funciois que dalgún xeito seguen aí. Son figuras deformes que representan o Mal e como reis dunha parte do mundo, escenifican o sometemento que todas as xentes do planeta, as distintas crenzas e culturas ao poder da Igrexa, convértense xa que logo nunha metáfora dese poder universal que exerce a institución eclesiástica cristiá e católica que vén de tempos atrás. Este costume foi transformándose, sufrindo altos e baixos, mesmo impedimentos nacidos ás veces no seo da propia Igrexa (como na época da prohibición de saír ás rúas na procesión de Corpus por orde do rei Carlos III) motivo polo que, en determinados lugares, se desprazan os cortexos de xigantes a outras festividades e festas patronais.

 Cuando mercaron esta cabeza do Mouro en Vilafranca? 

Sería na primeira década do século XX, entre 1900 e 1910. Os que a mercaron seguramente non pensaron para nada na simboloxía que este cabezudo traía consigo para a nosa vila. Aos seus fabricantes (poida que sexa da Casa Ribalta de Madrid) non lles era un asunto que lles inquietara. As vilas compraban cabezudos para aparentar maior categoría nas súas festas e este rostro, referente do mundo árabe, estaba entre os máis populares porque vímolo en múktiples cortexos de xigantes e cabezudos.

 O Mouro viviu unha peripecia semellante a dos demais cabezudos á hora de percorrer as nosas  rúas e prazas. Como calquera outro cabezudo, un rapaz  escollíao ´con ilusión a véspera da festa co obxectivo de divertirse e sacar uns cuartiños. Vestía un traxe acorde coa cabeza, ataba a correspondente vexiga a un pau que traía, colocaba a cabeza e ao son das campás e a música das gaitas, dispoñíase a abrirse paso e facilitar o baile dos xigantes entre os veciños e procurar sacarlles as perras con acenos insistentes dunha das súas maos.

A bonanza económica da Confraría, dona dos xigantes, fixera posible a existencia da parella do Cid e Dona Ximena (ou Doña Inés) na segunda metade do século XIX á que, anos máis tarde xa entrado o século XX, se sumará unha nova parella de xigantes (Don Quixote e a súa compañeira Dona Dulcinea). Estas últimas cabezas, que se fixeran populares daquela en numerosas localidades á par que a do Mouro, sufrirán co paso do tempo distintos abatares, mesmo ata chegar a desaparecer nunha gran cantidade, como puidemos comprobar seguindo a súa traxectoria en diversos lugares. Falamos de Cambados, Vigo e Redondela, ou de Ávila, Alcalá, Segovia e Guadalajara. Nalguis destes sitios, non en todos, temos testemuñas da presenza tamén do noso cabezudo, como por exemplo en Vigo en 1901.

Xigantes e cabezudos de Vigo . Foto de Aurélio da Paz Dos Reis realizada en 1901 onde recoñecemos, entre os cabezudos, tres cabezas dos nosos xigantes actuais.

Xigantes de Ávila

As fotografías que van aparecendo confirman que a cabeza do Mouro chegou a Vilafranca antes que as de Don Quixote e a da nosa particular Dona Dulcinea, aínda que estas non tardaron muito en ser adquiridas para crear, como dixemos, unha segunda parella de ananas (nome popular que reciben os nosos xigantes) a comezos da segunda década do século XX.

O Mouro, aquel vello cabezudo

Durante uns 60 anos o noso Mouro foi un sufrido cabezudo ata que en 1972 Norberto Beberide fixo del un xigante, coa intención de outorgarlle a aquela vella cabeza un futuro mellor e  preservala de golpes e maltratos de todo tipo nas maos dos rapaces que, pouco conscientes da súa vellez e fraxilidade, ano tras ano vestían o cabezudo. O novo xigante, máis ancho que os outros, algo máis pesado tamén, inicialmente tiña os brazos fixos ao corpo como botando mao dunha enorme cimitarra que levaba ao cinto. Aquela aparatosa arma  provocou máis dun incidente na súa estrea, polo que se acordou  eliminala, mais seguiu máis dunha década mantendo os brazos agarrados ao corpo. Finalmente determinaron soltarlle os brazos nun dos cambios de vestiario máis recentes.  Beberide convencera á Confraría de que, en lugar de desfacerse daquel vello cabezudo, se podía recuperar aquela cabeza para construír un novo xigante. Unha xenialidade produto da sensibilidade do artista que serviu de precedente para a restauración de todas as cabezas, as dos xigantes e a dos cabezudos existentes en 1984. O peso da iniciativa recaeu en Norberto, pero é de agradecer igualmente o traballo dun conxunto de persoas, amantes da tradición, que contribuíron á conservación deste conxunto singular.

O Mouro, aquel vello cabezudo anos 60

O noso Mouro anos 70-80

O regreso dos cabezudos. 

Non quixeramos rematar sen facer unha pequena aposta de cara ao futuro da tradición máis moderna, (pero tradición ao fin e ao cabo) do Conxunto de Bens do Patrimonio Inmaterial de Vilafranca. Quixéramos reivindicar o regreso dos cabezudos tradicionais. As cabezas dos cabezudos máis antigas coa súa conversión en xigantiños no ano 84, pasaron a sufrir menos desperfectos, sendo este o principal obxectivo da súa transformación. Pero se a conservación é importante cremos que sería factible coa tecnoloxía actual realizar un molde dalgunhas destas cabezas, imitación exacta das antigas coa intención de recuperar os cabezudos de sempre.  Cabezudos que se abran paso coas vexigas, interactuando dun xeito máis vivo cos veciños, que poidan realizar todo tipo de bailes, mantendo unha clara diferenciación cos seus compañeiros maiores, os 6 xigantes e ademais poidan solicitar a calderilla, uns euros, para ir xuntando cuartos para as reparaciois pertinentes ou para a compra dunha nova cabeza.   Ver de novo o cabezudo  pedindo cos seus jnsistentes xestos frotando os dedos pulgar e índice,  entre os berros dos máis pequenos e a multitude  ou debaixo dos balcois coa cabeza boca abaixo nas maos dun rapaz esperando caían no seu interior unhas moedas debería ser un dos aspectos da festa a recuperar nos próximos anos.

OS CARTEIS DO CRISTO DE ROBÉS

Este ano de novo Robés sorpréndenos cun cartel que define unha liña de traballo específica para as súas creaciois artísticas sobre as festas patronais do Cristo onde conflúen, como se do Burbia e o Valcarce se tratase, a evocadora tradición e a rabiosa actualidade. Neste cartel apaisado vemos ao Mouro, a igrexa de San Nicolás e a música nun todo contemplado dende abaixo, como se fósemos un nino que ergue a cabeza cara ao ceo. Imos ir comentando cada un destes cuatro aspectos que nos presenta a fotografía co inconfundible estilo de Robés.

A visión coa que nos forza a mirar a escena coa inxenuidade inicial e propia da infancia perdida, recuperamos a primeira visión dos xigantes coa súa figura esbelta e alta, esa que tivemos sendo ninos/as procurando así a evocación do xa vivido que temos todos cada ano ao escuitar as tradicionais campás, os foguetes e lembrar aos que xa non están ao pensar como pasa o tempo (se cuadra xa non somos tan pequenos).

O movemento e a música son elementos vivos que resulta mui difícil, poderíamos dicir imposible, transmitir nunha simple fotografía. Son dous desafíos que Robés aborda con éxito. A incorporación do movemento é unha constante súa como puidemos ver en anteriores carteis (véinme á cabeza os carteis do Cristo do ano pasado e a portada do libro "Palillos de madeira" que tamén foi cartel das festas). Pero este ano o reto é maior, logra unha forza expresiva  nunha especie de sinestesia anímica do son evocado da pandeireta que se complementa co movemento das maos do xigante que baila. Ademais hai outro son evocado no fondo, no alto do campanario de San Nicolás, o das campás que redunda, como un eco, o efecto de sensaciois que o conxunto nos transmite.

A fachada da igrexa de San Nicolás, coa rotundidade construtiva dos xesuítas, xunto cun ceo mui marcado provocan un contraste evidente co protagonismo que se presenta en primeiro plano, coa figura que vemos primeiro, a figura do noso Mouro. Eíquí debemos deter a nosa análise para buscar a mensaxe e o poderoso xogo de símbolos, ou xogo cos símbolos, que o autor nos propón.

 Reparemos, en primeiro lugar, na historia do Mouro. Os xigantes e cabezudos estendéronse como expresión festiva ligados ao Corpus Christi representando un sometemento ao poder da Igrexa, ben como figuras deformes do Mal, ben como as distintas razas e continentes, representadas por parellas (musulmáns, chineses, negros,...) que abrazan a relixión cristiá e desfilan na procesión diante de Cristo. Pero o noso Mouro non chegou a Vilafranca cunha parella. Mercárono como un humilde cabezudo que empezou a correr as rúas coa súa vexiga na mao pouco despois do 1900. Sería no último terzo dese século cuando Beberide (o primeiro transgresor á hora de anovar a cartelística das festas de Vilafranca) fixo del un xigante, salvándoo do esquecemento. Convén saber que O Mouro co seu turbante, como sempre o foi, segue a ser un referente xenérico do mundo árabe, un dos diferentes temidos tanto na historia pasada como a presente, de onte e, lamentablemente, de hoxe. Esta lectura transversal da figura é sobre a que debemos reflexionar. Robés propón, xa non aquel arcaico mirar ao diferente como algo perigoso e estraño, senón unha mirada que supere os prexuízos e vexa necesario, xusto e real un mundo onde conviven con naturalidade e na festa musulmáns e cristiáns. Dándolle a volta ao sometemento e a intolerancia pasados trae a rabiosa actualidade sen esquecer a tradición e realiza un verdadeiro cartel de festas falando de integración e compromiso cun mundo mellor.

 Fermosa fusión de cor e movemento.

Foto de Robés para a portada do libro sobre os xigantes.

ALGÚAS APORTACIOIS Á POSTA EN VALOR DO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL DO BIERZO

Marisa Cela cantando unha peza tradicional de mazar o leite no Teatro 29 de outubro do 2006

A ESCOLA DE GAITAS E O SEU TRABALLO NA DEFENSA DO PATRIMONIO

Dende o momento que nos constituímos como Asociación Cultural, a Escola de Gaitas de Vilafranca tivo claro que era algo máis que un grupo de gaiteiros do país. Iso de ser gaiteiros no Bierzo non o consideramos pouca cousa, quede claro, mais sabíamos que como asociación nacíamos co compromiso de intervir na defensa dos nosos costumes e do noso Patrimonio cuxa riqueza esixía de nós algo máis que ser músicos tradicionais.

Os anos 90 foron especialmente significativos neste sentido porque organizamos durante varios anos as Xornadas da Cultura e Lingua Galegas no Bierzo que, como consta nas memorias editadas, tiñan por meta o estudo e a posta en valor do noso Patrimonio. Logo no cambio de milenio impulsamos a creación da Comisión Cultural Martín Sarmiento coa idea de ampliar a nosa incidencia e reunir arredor desta figura, pero tamén do seu modus operandi, a outros grupos e ás administraciois local, comarcal e mesmo autonómicas (Castela e León e Galicia)  neste labor a prol do patrimonio berciano.  De feito o noso labor deulle forma ás denominadas Xornadas Martín Sarmiento que, se ben teñen un interese especial en iniciativas didácticas de corte lingüístico pensadas para os centros escolares, tamén abordan de xeito continuado a cuestión do Patrimonio Cultural.

 A participación na Candidatura do Patrimonio Inmaterial Galego-Portugués á UNESCO no 2005 abriu  definitivamente a porta a un  proceso que foi avanzando paseniño ano a ano, en muitos casos da mao da Comisión Cultural Martín Sarmiento na procura do futuro para o Patrimonio Cultural Inmaterial de Vilafranca e do Bierzo.  Na presente entrada facemos memoria dalgunhas destas humildes, pero importantes aportaciois.

Exposición de oficios tradicinais pro candidatura do Patrimonio Inmaterial á Unesco no ano 2005

 OS PASOS DADOS DA MAO DA COMISIÓN CULTURAL MARTÍN SARMIENTO.

Un dos primeiros proxectos da Comisión Cultural Martín Sarmiento, cuando aínda o goberno municipal de Vilafranca facía oídos xordos a muitas das propostas que se poñían enriba da mesa, foi a da creación dunha Aula da Natureza "Martín Sarmiento" unha iniciativa que tentaba á vez recuperar o Museo de Ciencias Naturais dos Padres Paúis promovendo un convenio co concello para, entre outras cousas realizar unha catalogación do Patrimonio material e inmaterial do municipio.

  Pallozas de Campo da Auga

 Ao poñer en marcha, pouco despois, as Xornadas Martín Sarmiento asumíronse tres retos de gran transcendencia para o traballo co Patrimonio que a día de hoxe continúan estando vixentes:  Incorporar a figura e seguir os pasos do ilustrado na defensa da lingua galega no Bierzo,  seguir estudando a Cultura da comarca intimamente ligada ao anterior obxectivo e implicar a un maior número de entes culturais e ás administraciois no proceso de posta en valor do noso Patrimonio Cultural e Natural.

I XORNADAS MARTÍN SARMIENTO presentando as comunicaciois da arqueóloga Ana Filgueira e
da etnobotánica Lola Fernández de Breaux 2005

I XORNADAS MARTÍN SARMIENTO presentando a intervención de Pepo Nieto sobre o Bierzo Natural.

I XORNADAS MARTÍN SARMIENTO comunicación sobre Toponimia e preservación do Patrimonio polo profesor da Universidade de Vigo, Gonzalo Navaza, membro da Comisión Toponímica de Galicia.  

Nunha primeira etapa destas Xornadas (2005-2006-2007)  xa no propio lema das mesmas podemos apreciar como o Patrimonio Cultural e, tamén, o Natural foron obxecto de atención específica a través das distintas comunicaciois, muitas delas fruito dun estudo en variados campos buscando a colaboración con entes diversos que ían dende colectivos preocupados pola Natureza como A Morteira ou instituciois como a Universidade de Vigo ou a Real Academia Galega:
- Toponimia e Mitoloxía e o Bierzo Natural abordadas nas I Xornadas baixo o lema: Toponimia, natureza e lingua.
- Tradición oral, Arqueoloxía e Herpetofauna do Bierzo nas II Xornadas tituladas: Memoria, patrimonio e lingua.

II XORNADAS MARTÍN SARMIENTO: Comunicación sobre a Tradición Oral na Somoza

II- XORNADAS MARTÍN SARMIENTO: Comunicación sobre Herpetofauna

Sinatura da cesión do Museo de Ciencias Naturais dos Padres Paúis
 ao Concello de Vilafranca (11-V-2007)

-  As III Xornadas baixo o título: Patrimonio, museos e saber foron unha firma aposta pola consolidación dunha infraestrutura museística na Casa Natal de Sarmiento e o Museo de Ciencias Naturais dos Paúis.  Se ben a nosa insistencia ante as autoridades para a creación dun Centro Cultural na Casa Natal de Sarmiento, un compromiso asinado no 2002 polas administraciois autonómicas de Galicia e Castela e León, non prosperou, a outra das iniciativas orixinais deste proxecto tivo mellor fortuna.

Unha clara consecuencia destas Xornadas celebradas o mes de marzo aconteceu ese mesmo ano 2007 concretamente o 11 de maio:  A sinatura do convenio de cesión por 30 anos ao Concello de Vilafranca do Museo de Ciencias por parte do Padres Paúis  asinado con Vicente Cela, como Alcalde e Conchi López, como Concelleira de Cultura. Este feito puxo as bases para a futura infraestrutura museística que precisa Vilafranca como un dos centros patrimoniais de referencia para toda a comarca.

Materias didácticos do blog: O mego da escola

OUTROS PASOS DECISIVOS NO NOSO COMPROMISO CO PATRIMONIO
 Por outra banda, antes de dar comezo unha segunda etapa, a nosa asociación daba pasos decisivos no seu compromiso coas tradiciois. No 2008 nacía o blog o Mego da Escola, a nosa páxina web BIERZO CULTURA coa intención de difundir o noso labor sobre o Patrimonio e tamén o noso selo editorial BIERZO TRADICIONAL que foi publicando en diversos formatos estudos sobre a tradición máis ancestral e unha das tradiciois máis moderna da vila:  Un DVD sobre A Festa do Maio de Vilafranca (2008) e un libro titulado Palillos de madeira sobre Os Xigantes e Cabezudos (2010).  Naqueles anos tamén se fragua como consecuencia de toda unha longa experiencia de anos de revitalización a  Declaración de Interese Provincial para Festa do Maio (2009).

 Temos que valorar como un par de feitos mui desacables tanto a nosa estreita colaboración co A Morteira neste período e o nacemento no ano 2011 da Asociación Burval, unha asociación amiga coa que colaboramos asiduamente e que se centraría no labor da recuperación do Museo de Ciencias e na organización dos seus propios encontros de Patrimonio Natural e Cultural, o que nos permitiu volcar os nosos esforzos cara ao terreo da Educación e a Lingua. 

Colaboración coa Asociación A Morteira

O NOSO PATRIMONIO,
 UN DOS EIXES PERMANENTES DAS XORNADAS MARTÍN SARMIENTO.

A incorporación da figura de Sarmiento ao Museo de Ciencias Naturais de Vilafranca

 Logo, nunha segunda etapa das Xornadas Martín Sarmiento  (2012- 2013-2014- 2015- 2016- 2017- 2018)  houbo unha maior preocupación por asentar a introdución do galego nos centros docentes da comarca, institucionalizando o denominado Día do Galego nos centros docentes do Bierzo no 9 de marzo para a realización dos intercambios escolares. Isto non impediu que se procurase nestes anos con cada edición unha maior participación de novos colectivos (como a xa citada Asociación Burval ou  A Morteira,  colectivos veteráns como o Instituto de Estudos Bercianos ou de creación máis recente como o Grupo As Médulas para a defensa da lingua e da cultura galegas no Bierzo que comeza a súa andaina no 2015)  relacionados coa recuperación do Patrimonio e avanzar coa implicación das administraciois locais e co Consello Comarcal e Autonómicas de galicia e Castela e León ata lograr a aprobación do Decálogo sobre novos espazos para o Galego no Bierzo (2- III- 2017)

Fagamos un repaso rápido polos distintas aportaciois realizadas:
- Intercambios escolares Martín Sarmiento.
- Creación do Itinerario Sarmiento para Vilafranca nas IV Xornadas.
- Encontro aberto sobre a dinamización Cultural en Vilafranca nas V Xornadas.

Materiais de colaboración coa Asociación Burval
para o Museo de Ciencias Naturais dos Paúis.

- Colaboración específica coa Asociación Burval para o Museo de Ciencias Naturais dos Paúis nas VI Xornadas.

Na procura de compromisos das administraciois locais, comarcais e autonómicas sobre o Patrimonio

- Na procura da implicación de alcaldes do Bierzo.nas VII Xornadas.-  Elaboración do borrador do Decálogo dos Novos espazos para o galego no Bierzo nas VIII Xornadas.

Grupo de traballo para a redacción do Decálogo Novos Espazos para o galego no Bierzo (2016)

-  Exposición Fernández Morales. Aprobación por unanimidade do Decálogo Novos espazos para o galego no Bierzo polo Consello Comarcal nas IX Xornadas.

-  Nas X Xornadas realizouse a Convocatoria dos Premios Morales dedicados a distintos aspectos do noso calendario tradicional comezando polo magosto.
 - Novos traballos didácticos sobre a vila natal de Sarmiento para os Intercambios Escolares.

O ano pasado comezou unha terceira etapa na que de novo o Patrimonio Cultural e Natural volvan a ter unha presenza maior ao dedicar cada edición a un concello galego-falante da comarca da que se espera recuperar a publicación de novos materais e  contribuír a desenvolver un proxecto máis ambicioso de transmisión e dinamización co Patrimonio Lingüístico e da Cultural Inmaterial como de interese.   As XI Xornadas co lema Corullón: Un castelo, viñas, soutos, cireixais e zoupeiros, desprazáronse a este concello no que tamén se ten previsto realizar a entrega dos II Premios Morales no próximo mes de novembro que focalizará os seus contidos no costume dos Fiandois.

DE CUANDO A FESTA DO MAIO DE VILAFRANCA VIAXOU A PORTUGAL

NA POSTA EN MARCHA DA CANDIDATURA DO PATRIMONIO INMATERIAL GALEGO-PORTUGUÉS Á UNESCO (2005)

Esta é a crónica dun feito singular que non quixeramos deixar esquecido. Está relacionada coa nosa Festa do Maio e con certo retraso (dito sexa con toda a ironía do mundo) publicámola agora pouco antes de se cumpriren os 15 anos do acontecido. Falamos do primeiro fin de semana de xuño de 2005 do día no que unha delegación da Escola de Gaitas de Vilafranca se desprazou a Melgaço, unha localidade do Norte de Portugal coa finalidade de participar nun dos primeiros encontros que se realizaron para presentar a Candidatura do Patrimonio Inmaterial Galaico-Portugués á UNESCO.

Como en muitas outras ocasiois encabezaba a delegación Marisa Cela que foi acompañada por un dos experimentados mestres á hora de vestir un maio o popularmente coñecido como Toño Vellina. O día anterior, á tardiña, cortaron unha mata de cañaveiras  nun lugar avisedo do Campo da Galiña. Os mazandois ( outro nome co que se coñece ás cañaveiras) aínda conservaban un aspecto semellante ao que acostuman lucir un primeiro de maio, data na que saen tradicionalmente os maios polas rúas da vila. Durmiron nun barreñon metidos en auga toda a noite ata que ao mencer foron transportados nun coche conducido por Darío, o home de Marisa, ata a fermosa vila de Melgaço. 

Pensaran en levar a un rapaz para vestilo como corresponde, pero as cousas se torceron a última hora, o que non permitiu que a nosa presenza eilí fose tan lucida como debería. A Exposición estaba pensada por parte dos promotores cun carácter estático polo que se considerou máis axeitado botar mao dun maniquí ao que vestir de maio. A primeira hora da mañá, á par que outros tipos de maios galegos se comezaban a armar, a nosa delegación dispúxose pois a vestir a un boneco de tamaño natural. Vellina, mestres ataba as cañaveiras lembraba como, en certa ocasión,  Tito Rada fixera algo parecido na Festa do Maio para adornar o corredor da súa casa na histórica Rúa da Auga.

Unha vez vestido colocaron o panel explicativo ao seu carón, e, á hora prevista, inaugurouse a Mostra de apoio á Candidatura da tradición oral galaico-portuguesa para a súa declaración como Patrimonio Cultural Inmaterial da Humanidade, unha candidatura que foi impulsada por un nutrido número de organismos e asociaciois do Norte de Portugal e de Galicia, coordinados polo  Colectivo "Ponte nas Ondas" aos que se sumaron tamén dos territorios galegofalantes de Asturias, León e Zamora, entre os que estaban a nosa Escola de Gaitas e a Comisión Cultural Martín Sarmiento. Tamén contaba dita candidatura cun apoio institucional importante, o goberno luso e o español, ademais do executivo autonómico da Xunta de Galicia.

Participou na apertura, realizando unha visita protocolaria, pero mui interesada a Ministra de Cultura Isabel Pires, á que Marisa tivo ocasión de explicar en detalle o carácter singular do noso maio humano e mesmo cantarlle aquilo de:
                                               " Levántate maio, basteante durmiche,
                                                  pasou un burro e non o sentiche".

Marisa Cela explicándolle a singularidade do maio de Vilafranca á Ministra de Cultura Portuguesa, Isabel Pires
(Melgaço- xuño 2005)

Aquela foi a primeira das nosas intervenciois de apoio á Candidatura que tivo logo, uns meses despois un 17 de setembro de 2005 un acto específico para o Bierzo e As Portelas Mostra de oficios, xogos e tradiciois do Patrimonio Inmaterial da nosa comarca que se desenvolveu en distintos espazos de Vilafranca do Bierzo (na Alameda, na Praza Maior e no Teatro) coordinado por nós e polo Colectivo Xente Nova das Portelas de Zamora, que podedes ver na entrada Patrimonio para o futuro.

Daquela tamén se fixeron eco da saída do noso Maio a Portugal os medios de comunicación na comarca: Diario de León

CRÓNICA DA FESTA DO MAIO 2019

 ARROUPANDO A TRADICIÓN E MANIFESTANDO O NOSO COMPROMISO CO PLANETA:

A QUEIMA DO BURRO: Tras colocar o Burro na entrada da Alameda e afinar as gaitas, todo estaba preparado para ás 22.00 comezar a Festa do Maio 2019 que quixemos iniciar dándolle a palabra aos máis novos. Foron Carmen e Fátima as que lle puxeron voz así ás palabras da activista sueca Greta Thumberg.

A modo de pregón, Carmen e Fátima, anunciaron a celebración da Primavera sen deixar de lado o noso compromiso real cun desenvolvemento sostible que non perturbe o ciclo harmónico das estaciois. A Festa do Maio,  dixeron, debe ser ademais dunha celebración unha ocasión para facer medrar a conciencia sobre os efectos do cambio climático que os seres humanos provocamos e que só nós mesmos poderemos reverter se actuamos sen dilación antes de que sexan irreversibles.

Un ampla cantidade de reclamaciois pola xustiza climática e social recollidas nos centros escolares, tamén todo tipo de elementos negativos de carácter colectivo ou persoal foron enchendo as alforxas do Burro do Inverno antes de ser queimado ante un nutrido grupo de veciños e visitantes:

Logo desprazámonos á Prazoleta do Don Pío onde nos esperaba a música de ARRANCADEIRA de Ponferrada, un grupo vocal acompañado de percusión tradicional e acordeón que interpretou unha magnífica selección de temas na súa maioría tirados da tradición oral de Galicia, Asturias e León. 

 A seguir colleu o relevo no escenario EMBRUXO GAITEIRO  que viñeron  por segundo ano consecutivo dende Ordes para interpretar cun estilo moi persoal un repertorio moi alegre de pezas tradicionais e de pezas de autor coa gaita como protagonista.

Alegría que se perpetuou ata altas horas da madrugada...

O MAIO TRADICIONAL:

Como a tradición manda non muito máis tarde de saír o sol un intrépido grupo de vilafranquinos comenzou a cortar as cañaveiras nos lugares de costume para ir distribuíndo as plantas para vestir os maios polos distintos barrios: Campo da Galiña, Socubo, A Cábila e as Veigas Altas

E comezaron a desfilar polas rúas as comitivas de maios coas peculiaridades particulares de cada ano levando a cada porta de cada casa da vila os bens que vein da mao da Primavera.

Participando da Festa do Maio tamén desde os balcois

Foto de Mario de la Torre

Foto de Mario de la Torre

Foto de Mario de la Torre

Foto de Mario de la Torre

Foto de Mario de la Torre

Foto de Mario de la Torre

Foto de Mario de la Torre

Foto de Mario de la Torre

 Esta pequena selección de fotos de Mario de la Torre (que sempre nos agasalla con fermosas reportaxes como a presente nas páxinas dixitais de InfoBierzo) do percorrido dos maios das Veigas Altas e do Socubo invitar a viaxar pola rede para comprobar nos rostros retratados de todos os participantes as sensaciois e sentires que esta ancestral Festa do Maio trae da mao. 

Os ollos de observadores particulares como amosan estas fotos de Vicente Cela, tamén nos axudan a plasmar en imaxes as cores e emociois desta celebración.

Finalmente chegamos á Praza Maior da vila onde cantamos por derradeira vez este ano as coplas tradicionais do maio de Vilafranca tras deitalos maios tamén por última vez no chao. 

A continuación  despois de liberar aos portadores/as dos maios das cañaveiras que fixeron deles unha especie de árbore andante e para rematar desprazámonos á Praza do Campairo para repoñer forzas.

Eilí agardábanos a última sorpresa da festa: Os canecos da Festa do Maio feitos coa intención de reducir ao máximo os plásticos nesta comida campestre.

Temos que engadir como complemento varios enlaces a sitios web onde podes comprobar como recolleron o festexo distintos medios de comunicación aos que agradecemos como anualmente se preocupan de que a Festa do Maio ocupe o seu espazo entre os grandes titulares:

Nueva Crónica

BierzoTV

 El Bierzo digital 

BierzoDiario

Infobierzo  (reportaxe fotográfica completa de Mario de la Torre)

Cadena Ser

Bierzo noticias