LETRA E MÚSICA DO MAIO DE VILAFRANCA

Este ano 2020 faise máis importante que nunca insistir que sen canto non hai Festa do Maio en Vilafranca. Este ano ademais, obrigados polo confinamento, teremos que cantar o Maio desde os balcois e non polas rúas como sería de esperar. Vai ser importante adornalos con flores e mesmo quen poida con cañaveiras, pero o relmente transcendental será que saiamos todos os veciños e veciñas a cantar esas coplas tradicionais que ano a ano se repiten, esas que aprendimos sendo ninos e ninas como un dos nosos sinais de identidade. Por iso imos facer un repaso práctico da letra e da música que cantamos o día primeiro do mes,  despois de vestir ao Maio.

A LETRA DO MAIO DE VILAFRANCA
 Dividímolas polo seu contido e función en coplas de presentación, petitorias, de insulto e de despedida. Normalmente, como José Bardasco (Chinda) tenos dito, cada unha das coplas ao cantar se repite de novo, é dicir, facíase un bis. Usamos en coherencia co idioma orixinal da letra a grafía propia do galego oriental do Bierzo deixando os castelanismos presentes na fala da zona:

COPLAS DE PRESENTACIÓN:

Marzo airoso, abril chuviñoso

sacan o Maio florido i hermoso. (bis)

Entra mayo con sus flores,

sale abril con sus amores. (bis)

Este Maio, señora é,

 este Maio que andaba de pé.(bis)

Víche o Maio, miralle ben,

 tres caralliños tamén os ten. (bis)

COPLAS PETITORIAS:

Tire castañas, señora María,

tire castañas cas tein na cociña.(bis)

Tire castañas tía Manuela,

tire castañas cas tein na mantela.(bis)

Tire castañas tía Susana,

tire castañas cas tein na romana.(bis)

Tire castañas tía Narcisa,

tire castañas cas tein na camisa.(bis)

COPLAS DE AGRADECEMENTO:

  Estas portas son de ferro,

 onde vive un caballero. (bis)

Esta casa é de pedra,

onde vive unha doncella. (bis)

Esta casa é de cristal

onde vive un general. (bis)

COPLAS DE INSULTO:

Estas portas son de de estopa, 

onde vive un zampatortas.(bis)

Esta casa é de lousa

onde vive unha roñosa. (bis)

Esta casa é de palla 

onde vive a Cagalla. (bis)

COPLA FINAL OU DE DESPEDIDA:

Levántate maio bastante durmiche,

pasou un burro e non o sentiche.

                   

                                        

VARIACIOIS PROPIAS DAS COPLAS FILLAS DA TRADICIÓN ORAL

Como toda letra produto da tradición oral presenta distintas variantes que non cambian a esencia da mesma e que se reducen á pronunciación dunha palabra dun xeito un tanto diferente, ou ao cambio do tempo verbal. Poñemos por caso unha das coplas máis populares:

Levántate maio, bastante durmiche,
pasou un burro e non o sentiche.

Hai xente que cantará onde dicimos durmiche:  dormiche.

Este maio, señora é,
este maio andaba de pé.

Haberá alguén que cante "anda" en lugar de "andaba".

Existen máis coplas e poden ser ampliadas puntualmentedentro do grupo das petitorias ou de agradecemento, mesmo de insulto, pero o resto son sempre iguais e fixas.



A MELODÍA MEDIEVAL DO MAIO DE VILAFRANCA

Como seguro xa sabedes a melodía que acompaña as coplas que tradicionalmente só se cantaban, non había instrumentos que acompañaran as voces dos ninos nas comitivas de Maio. Esta melodía polo que puidemos investigar atopámola  de xeito moi similar, case idéntica, entre as que se conservan dos cancioneiros medievais (séculos XIII-XIV) na actual Francia. É posible que entre a poboación franca que se afincou na nosa vila, como está documentado que ocorreu naquela época, circulase esta melodía e quedase eiquí para sempre ou mesmo que xa existira no Bierzo e que viaxase logo aos reinos francos. A través do Camiño Francés, en todo caso, viaxou esta cantiga que hoxe só conserva que nos saibamos Vilafranca.

 A Escuela de Música Municipal colgou as partituras para distintos instrumentos e unha proposta instrumental que tamén axuntamos nesta entrada: