A FESTA DO MAIO A TRAVÉS DOS SEUS CARTEIS (XI): Cañaveiras cortadas de Isidro Canóniga (2009)

CAÑAVEIRAS CORTADAS DE ISIDRO CANÓNIGA  (2009)

Un fotógrafo especialista en capturar a natureza viva nas súas imaxes e un dos habituais participantes na Festa  á que asiste en calidade de berciano de Cacabelos, é o autor deste cartel. Para acceder ao código que utilizou para realizar o seu cartel hai que dicir deste amante da natureza e da tradición dicir que é quen de estar horas no bosque de Barantés ou nos montes Aquilanos coa cámara na mao á espera dunha raiola de sol para que ilumine unha determinada luz a árbore que enfoca co seu obxectivo.  Só un home con tanta paciencia e que patea os soutos, os montes e os ríos é capaz de fotografalos coa fidelidade de Isidro, pero só el chega máis aló, insistir en volver a mañá seguinte para ver se aquel carballo que naceu onte dunha landra entre as follas secas, xa tein a altura precisa en centímetros que el quere inmortalizar.   Non deixa cabos soltos nas súas composiciois e encuadres. Non é amigo de improvissaciois.  Autor dunha enorme colección de imaxes da natureza berciana  obsesionado, no bo sentido da palabra, coa luminosidade ata o punto de usar durante un período grande da súa faceta como fotógrafo, exclusivamente a diapositiva, no ano 2009 acababa de iniciarse noutros formatos e achegouse á Festa do Maio. A idea era experimentar co inmediato, introducindo na súa obra fotográfica un ritmo distinto ao incorporarse á imaxe dixital. 

Foi logo Vilafranca e o Maio do 2008 o seu campo de experimentación, ademais de ser unha festa da Natureza, o Maio é unha festa de imaxes, unha boa oportunidade por ambos motivos para probar fortuna.    O impacto que lle produciron as cañaveiras cortadas, unha das imaxes captadas á primeira hora da mañá desa xornada, é evidente. Un feixe amoreado momentos antes de cobrar significado ao pasar a formar parte do vestido do vestidos dos "homes verdes", centrou a súa atención. O golpe da folla fría das fouciñas ou das navallas afiadas estremecen a Isidro,  a acción humana atroz e cruel sobre a planta á que lle outorga, coa mentalidade dun reporteiro gráfico, toda a exclusiva.  Total protagonismo das cañaveiras cortadas para interrogarnos sobre o por que, un por que resolto co lema "Festa do Maio" de letras brancas, a única presenza aparente do ser humano no cartel.

 Relata pois o triste sacrificio,  pero alegre destino amargo da planta que finalmente será a que arroupe ao ser humano e o cubra por completo, como se dunha mascarada se tratase ata semellar mesmo unha árbore que anda.  Na foto conmovedora ata mesmo pundo de encoller o corazón dunha mirada sensible, non deixa de haber unha queixa pola morte, un morrer fecundo que vai significar paradoxicamente vida e fecundidade polas rúas da vila. É, aí está a protesta, son en definitiva unhas cañaveiras cortadas que xa nunca serán semente e ás que lles furtamos os humanos o seu ciclo  xusto cuando están máis vivas, floridas e fermosas.

A acción do ser humano sobre a planta, a agresión do home debe ser finalmente entendida como a metáfora da necesidade da morte para que haxa vida, xa o temos comentado noutras entradas. Tamén queremos sinalar que os cortadores de cañaveiras son instruídos pacientemente cada mañá do 1º de maio para que entendan que non se pode cortar a eito todas as plantas. Indícaselles con insistencia que hai que ir deixando sempre exemplares vivos sen cortar para que se reproduzan e que as súas sementes, ao ano seguinte, dean lugar a novas plantas que vexamos florecer.

 Castañeiro; Pobladoura de Somoza en El invierno
berciano en imágenes de Isidro Canóniga na páxina
https://meprestaelbierzo.com

A planta cortada, a protagonista é o Smynium olosatrum,  a cañaveira, o apio cabalar ou os mazandois. Algún día foi usada na cociña como hoxe usamos os apios, de feito é unha apiacea da familia das umbelíferas e contan alguis que os romanos trouxéronna máis ao norte para usala como alimento. Se cuadra por iso era frecuente vela nos mosteiros medievais en terreos arxilosos.  Ao seu cheire forte e a súa máis que posible procedencia mediterránea, débelle o nome grego smurna que o relaciona co aroma da mirra, e olus atrum en latín “herba negra” non porque sexa escura a planta, senón que o é a súa semente .  O seu uso como mediciña queda constatado na época de Carlomagno que a cita entre as plantas medicinais a cultivar, aínda que na antigüidade clásica Teofastro e Plinio tamén a citan.

Hai quen di que para vestir ao maios usaba o sabugueiro. Con ser unha das árbores máis respectadas pola mediciña popular, non temos unha constancia fidedigna que o corrobore no caso da nosa vila.

Volvendo ao autor diremos que quen queira coñecer mellor a súa obra pode botarlle un ollo ao apartado gráfico do libro Un futuro para o castaño editado en 2010 pola Asociación A Morteira, unha asociación e un libro ben queridos e dignos de gabanza cos que a Escola de Gaitas gardamos tamén, como con Isidro, unha estreita e entrañable relación de colaboración, ademais de múltiples vivencias non só nos magostos ou na Festas do Maio. Graciñas Isidro.

A FESTA DO MAIO DECLARADA 
DE INTERESE TURÍSTICO PROVINCIAL NO 2009

Nun blog encomiable do compañeiro Oswaldo Pereira, miradas 3, facíase este comentario ao anunciar a Festa do Maio do 2009: 
"Este año el cartel elaborado por nuestro amigo Isidro Canóniga está limpio, no hay ningún patrocino ni apoyo de ninguna institución, tan solo se cuenta con la ilusión y la participación de todos los que cada año participan en los diversos cortejos de mayos que salen desde los distintos barrios de Villafranca."

 Pero os apoios institucionais silentes foron sorprendentemente inesperados e ben recibidos. Non podemos obviar un feito que se produciu naquel ano 2009 e que se nos confirmou despois  de editar o cartel polo que non deu tempo a incorporar a declaración da Festa do Maio como de Interese Turístico Provincial por parte da Deputación de León. Foi a primeira vez que Vilafranca do Bierzo conseguía un recoñecemento deste tipo nesta categoría de convocatorias. Todo un honor e unha responsabilidade, non nos cabe ningunha dúbida,  da que é xusta merecedora a nosa vila.  Foi fruito de muitos anos de empeño colectivo en revitalizar a Festa e dun traballo previo de documentación que viñamos elaborando desde o 2008 e que logo xestionou con acerto, está ben dicilo, o Concello de Vilafranca a través de Conchi López. 

De todos os xeitos hai que advertir que non queremos facer do costume un espectáculo que o separe da súa esencia tradicional. De sempre pretendemos que a nosa tradición máis ancestral non perda algo que lle é consubstancial: o carácter local, participativo e popular, evitando na medida do posible unha masificación esaxerada que impida o seu desenvolvemento natural, en gran medida espontáneo e auténtico.